“Kibirlerinden “İnşâallah” (Allah dilerse) demediler;

Allah da onlara beşerin aczini gösteriverdi.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 48)

≈

“Dünyada iş, işten meydana gelir.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 76)

≈

“Allah’tan edeble başarılı olmayı dileyelim.

Edepsiz, Allah’ın lütfundan yoksun kalmıştır.

Edepsiz, yalnızca kendisine kötülük etmiş olmaz,

dört bir yanı ateşe vermiş olur.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 77-78)

≈

“Zekat verilmeyince bulut ortaya çıkmaz (yağmur yağmaz);

zinadan dolayı da etrafa veba yayılır.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 88)

≈

“Senin üzerine karanlıklardan ve gamdan yana ne gelirse,

korkusuzluktan ve küstahlıktandır o

(Allah’tan korkmayışından ve O’na karşı küstahlığındandır).”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 89)

≈

“Her odunun kokusu, dumanından belli olur.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 107)

≈

“Âşıklık, gönül iniltisinden belli olur.

Gönül hastalığı gibi bir hastalık yoktur.

Âşığın hastalığı, bütün hastalıklardan başkadır…”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 109-110)

≈

“Aşk, Tanrı sırlarının usturlabıdır.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 110)

“Âşıklık bu yandan da [beşerî] olsa, o yandan da [ilahî] olsa,

sonunda o yana kılavuzdur bizim için.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 111)

≈

“Aşkı açıklamak, anlatmak için ne söylersem söyleyeyim,

aşka gelince o söylediklerimden utanırım.

Dilin anlatışı aydınlatıcıdır,

ama dilsiz olan aşk daha aydındır.

Kalem, yazarken koşarak gider,

ama sıra aşka geldi mi kendiliğinden çatlar kalır.

Akıl, aşkı açıklamada eşek gibi çamura batıp saplanır;

aşkı ve âşıklığı yine aşk açıklar.

Güneşin (varlığının) delili yine güneştir.

Sana delil gerekse ondan yüz çevirme.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 112-116)

≈

“Ey arkadaş! Sufi vaktin oğludur.

‘Yarın…’ deyip durmak, yol şartından değildir.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 133)

≈

“Arzula, iste, ama ölçülü iste.

Bir saman çöpü, dağı kaldıramaz.

Şu dünyayı aydınlatan güneş, biraz yaklaşacak olsa her şey yanar.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 140-141)

≈

“Sen hangi şehirdendin. Her şehrin ilacı ayrıdır çünkü.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 147)

“Hani birinin ayağına diken batacak olsa, ayağını dizinin üstüne koyar.

İğnenin ucuyla dikenin başını arar. Bulamazsa dudağıyla orayı ıslatır.

Ayağa batan diken bu denli zor bulunursa,

gönüldeki dikenin hali nice olur, cevap ver.

Gönüldeki dikeni her bayağı kişi görebilseydi,

kederlerin eli kimseciklere uzanabilir miydi hiç?

Birisi eşeğin kuyruğunun altına bir diken koyar.

Eşek onu çıkarmayı bilmez, sıçrar durur.

Sıçradıkça diken iyice batar, dikeni çıkarmak için bir akıllı gerek.

Eşek dikeni çıkarmak için acıdan ve yangından çifte attıkça, yüz yerini yaralar.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 150-156)

≈

“Nabız kimin adı anıldığında hızlı atarsa,

dünyada canın arzuladığı odur.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 161)

≈

“Gönlün sırrına mezar olursa, muradın daha tez gerçekleşir.

Peygamber: Sırrını gizleyen, muradına tez zamanda erişir, buyurdu.

Tohum yerde gizlenince, onun bu gizlenmesi bahçenin yeşermesini sağlar.

Altın ve gümüş gizli olmasaydılar, madenin altında nasıl gelişirlerdi?”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 175-178)

≈

“Vaatler var, gerçektir, gönül alıcıdır;

vaatler var, mecazidir, elem vericidir.

Kerem sahiplerinin vaatleri, yürüyüp giden bir hazinedir.

Ehil olmayanların vaatleriyse ruha eziyettir.”

(Mesnevî-i Şerif, cilt I, beyit nu: 180-181)

 ≈

“Bir renk [zahirî güzellik, maddi herhangi bir sebep] ardınca olan aşklar aşk değildir, sonunda utanç kesilirler.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 205)

“Bu dünya bir dağdır, bizim işimizse bağırmaya benzer. Bağırmaların yankısı yine bize gelir.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 215)

“Ölülerin aşkı kalıcı değildir. Çünkü ölü (bir daha) bizim tarafımıza gelmez. Dirinin aşkı canda ve gözde, her dem goncadan daha taze olur. O bakî olan dirinin [Allah’ın] aşkını seç. Çünkü senin canına can katan şarabın sâkisi O’dur. Bütün peygamberlerin aşkıyla ululuğa ve makama erdikleri (Allah’ın) aşkını seç. Sen: “Bize, o padişahın huzuruna çıkmaya izin yoktur” deme. Çünkü kerem sahipleriyle işler zor değildir.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 217-221)

“Hızır’ın boğazını kestiği çocuğun sırrını halkın avamı anlayamaz. Allah’tan vahiy ve cevap alan kişi, her ne buyurursa doğrunun ta kendisidir o. Can bağışlayanın öldürmesi de caizdir; o vekildir, onun eli Allah’ın elidir… Hızır denizde gemiyi deldiyse, onun bu delişinde yüzlerce doğruluk vardır.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 224-226, 236)

“Bu riyazetler, bu cefalar ocağın gümüşten posayı çıkarması içindir. İyinin, kötünün sınanması, altının kaynayıp köpüğünün üste çıkması içindir.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 232-233)

“Sen sen ol, kanatsız uçma.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 237)

“Kötü kişinin övülmesi yüzünden Arş titrer; takva sahibi de onun övülüşünden suizanna düşer.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 240)

“Çocuk, hacamatçının neşterinden titrer; şefkatli ana ise o keder içinde sevinçlidir.” (Mesnevi-i Şerif, Cilt I, beyit nu: 244)

                                                               ≈

"Her iki suretin de birbirine benzemesi mümkündür; acı su da, tatlı su da berraktır.
Bunu zevk sahibinden başka kim anlayabilir? Onu bul! Tatlı suyu acı sudan ancak o ayırt eder."
(Mesnevi-i Şerif, Cilt: 1, beyit nu: 275-276) 

                                                               ≈

"Kötü adın çirkinliği, harften değildir. Deniz suyunun acılığı 'kab'dan değildir.
Harf kaba benzer, ondaki mâna su gibidir. Mâna denizi ise, Ümmü'l-Kitab'ı katında bulundurandır."
(Mesnevi-i Şerif, cilt: 1, beyit nu: 295-296)
 
Ümmü'l-Kitab:
Kur'an-ı Kerim'de, "Ümmü'l-Kitab (=kitapların anası, bütün kitapların esası), Allah'ın yanındadır." (13/Ra'd, 39. Ayrıca bkz. 43/Zuhruf, 4) buyurulmaktadır.
Ümmü'l-Kitab terimi genel kanaate göre; olmuş ve olacak her şeyin yazılı olduğu "levh-i mahfuz"u ifade eder. Ümmü'l-kitapta her şeyin aslı, kökü, tohumu vardır; varlık alanına oradan çıkar. Peygamberlere gönderilen ilahi mesajların kaynağı da Ümmü'l-Kitap'tır.

                                                               ≈

“Sahte altınla gerçek altın, ancak ayarda belli olur. Sahte ile gerçeği, mihenge vurmadıkça tahminî olarak, göz kararıyla bilemezsin.
Allah kimin ruhuna mihenk korsa, ancak o kişi, yakini (kesin olanı) şüpheden ayırt edebilir.
Canlı bir kişinin ağzına bir çöp kaçacak olsa, o adam ancak onu dışarı çıkarıp attığı zaman rahatlar.
Binlerce lokma arasında ağzına ufacık bir çöp girdi mi, canlının duyusu onu hemen algılar.
Dünya duygusu, bu dünyanın merdivenidir, din duygusu ise göğün merdiveni.
Dünya duygusunun sağlığını tabipten isteyiniz; din duygusunun sağlığını ise Habib’den (Hz. Muhammed’den).
Bu duygunun sağlığı, beden sağlamlığından, o duygunun sağlığı ise bedenin yıkılmasından geçer.
Ruh yolu, bedeni harap eder; ama onu harap ettikten sonra yeniden mamur eder.
Altın definesi için ev harap edilse de; altın definesini elde edildikten sonra o ev daha mamur bir hale getirilir.
Suyu kesip, suyun aktığı yol temizlendikten sonra, o arka, içilecek su akıtılır.
Deriyi yarıp, okun ucunu çıkarıldıktan sonra, orada yepyeni bir deri biter.
Kaleyi yıkıp kâfirden alındıktan sonra, oraya yüzlerce burç ve hendek yapılır.”
(Mesnevi-i Şerif, Cilt: 1, beyit nu: 299-310)

                                                               ≈

“Hikmetinden sual edilmeyen Allah’ın işini kim anlayabilir, o işin hakikatine kim erişebilir? Bunları bana sadece zaruret söyletiyor.
Bazen böyle görünür, bazen de bunun zıddı. Din işinin künhünü anlamaya imkân yoktur. Ona ancak hayran olunur.”
(Mesnevi-i Şerif, Cilt: 1, beyit nu: 311-312)

                                                               ≈

"(Sufilik yolunda) hizmette bulunursan, insanların manevî kimliklerini simalarından tanıyabilmen mümkün olur.

Değil mi ki etrafında insan yüzlü nice şeytan vardır, öyleyse, her ele el vermek (her şeyhim diyene bağlanmak) uygun değildir.

Çünkü kuş avcısı,  kuşu aldatmak için (onun sesine benzeyen) bir ıslık çalar, kuş gibi ötme taklidi yapar.

O kuş, kendi cinsinin sesini işitince aldanır, havadan iner ve tuzağa düşer.

Aşağılık kişi de birtakım saf kişileri kandırmak için sufilerin sözlerini çalar, kullanır.

Şurası unutulmamalıdır ki velilerin huyu, açıklık ve samimiyettir; aşağılık, sahte şeyhlerin işi ise hilekarlık ve hayâsızlıktır.

Nitekim dilenmek için yünden aslan yaparlar (sahte şeyhler, dervişlerin şekline bürünür, onlar gibi görünürler); (hatta yalancı peygamber) Müseyleme’ye “Ahmed” lâkabı verirler.

Ama nihayetinde Müseyleme’nin lâkabı “kezzâb (çok yalancı)” olarak kaldı, Muhammed’e ise “Ûlü’l-elbâb (akıllar, bilgi ve irfan sahibi)” denildi."

(Mesnevi-i Şerif, Cilt: 1, beyit nu: 315-322)

                                                               ≈

"Öfke ve şehvet (aşırı istek), insanı şaşı eder; ruhu doğruluktan, istikametten çevirir.
Garaz gelince hüner örtülür; gönülden göze doğru yüzlerce perde iner.
Kadı, içinden rüşvet almaya niyet edince, zalimi mazlumdan nasıl ayırt edebilir?"
(Mesnevi-i Şerif, cilt: 1, beyit nu: 333-335)

                                                               ≈

Sahabilerden bazıları Hz. Peygamber’e, gulyabani nefsin hilesine dair bilgi isterlerdi:

“-Nefs, ibadetlere ve ruhun ihlasına ne tür gizli maksatlar karıştırır?” diye sorarlardı.

Hz. Peygamber’e, ibadet ve tâatin fazilet ve sevabını sormaz, zahirî ayıplar hakkında soru sorarlardı.

Nefsin hilesini, tıpkı gülü kerevizden ayırt ettikleri gibi inceden inceye ve zerre zerre bilirlerdi.

Ashabın bu hususta kılı kırk yaranları da, nefsin hileleri hususunda Peygamberimizin açıklamaları karşısında hayran kalırlardı.

Ey Allah'ım! Feryadımıza yetiş! Sen ne güzel yardımcısın.

Ey Allah'ım! Önümüzde yüz binlerce tuzak ve yem var; bizlerse ihtiraslı azıksız kuşlar gibiyiz.

Her birimiz bir doğan, bir Simurg / Zümrüdüanka bile olsak, her an yeni bir tuzağa yakalanıyoruz.

Ey kimseye muhtaç olmayan Allah'ım! Sen bizi her an kurtardığın halde biz yine de bir tuzağa doğru gidiyoruz.

Biz, bu ambarda [=dünyada] buğday [=amel] biriktiriyor, fakat toplanan buğdayı zayi ediyoruz.

Sonuçta, buğdaydaki bu zayiatın farenin [=nefsin] hilesinden olduğunu akıllıca düşünmüyoruz.

Fare, ambarımızı deldi deleli, ambarımız onun hilesi yüzünden harap olmuştur.

Ey can! Önce farenin şerrini def et de, ondan sonra buğday biriktirmeye çalış.

O efendiler efendisinin hadislerinden birini dinle: "Kalp huzuru olmadan namaz tamama ermez."

Ambarımızda hırsız bir fare yoksa, kırk yıllık amellerimizin buğdayı nerede?

Her gün ufak ufak biriken sadakatimiz niçin şu ambarımızda toplanmıyor?

(Mesnevi-i Şerif, cilt: 1, beyit nu: 366-370, 373-383)

            ≈

            ≈  

            ≈   

"Halife, Leylâ'ya, "O sen misin? Mecnun senden dolayı mı perişan oldu, kendini kaybetti?

Oysa sen başka güzellerden daha üstün de değilsin!" dedi. Leyla, "Sus" dedi, "çünkü sen Mecnun değilsin."

(Mesnevi-i Şerif, cilt: 1, beyit nu: 408-409)

            ≈   

"(Dünyevî konularda) kim daha uyanıksa, o (rûhen) daha fazla uykudadır. Onun (dünyevî) uyanıklığı, (dünyevî) uyumuşluğundan beterdir.

Rûhumuz, Allah ile uyanık olmayınca, o (dünyevî) uyanıklık, bizim için bend ve engeldir.

Ruhun, her gün hayâlin tekmesini yemekten (birtakım düşünce ve olaylarla yorulmasından); kâr, zarar ve eldeki malı yitirme korkusundan,

ne huzur kalır, ne letafet ve güç, ne de semâya (yüce âleme) gi­decek yolu kalır.

Uyumuş / gâfil o kişidir ki, her hayalden umuda kapılır ve onunla konuşmaya kalkar.

O, rüyâsında şeytanı hûri gibi görür ve şehvetinden ona erlik suyu döker.

Nesil tohumunu (spermini) çorak yere dökünce uyanır, kendine gelir, o vakit de hayal ondan kaçar.

Uyanınca, (ihtilâm oluşundan dolayı) başında sersemlik, bedeninde pislik görür. Âh, o görünmez olduğu halde görünen görüntüden, âh!

Bir kuş havada uçarken, gölgesi de toprak üstünde kuş gibi kanat çırparak koşar.

Ahmağın biri, o gölgeyi avlamaya kalkışır, arkasından o kadar koşar ki gücü tükenir.

O gölgenin havadaki kuşun yansıması olduğundan da habersizdir, onun aslının nerede bulunduğundan da habersizdir.

O ahmak, o gölgeye doğru ok atar da, onu elde etme isteği yüzünden sadağı (ok torbası) boş kalır.

Ömrünün sadağı boşaldı. Ömür, gölge avı peşinde koşmakla geçti, eridi bitti.

İnsanın mürebbisi Hakk’ın manevi gölgesi olursa, onu hayal ve gölge peşinde koşmaktan kurtarır.

Hakk’ın gölgesi, Allah'ın o makbûl kuludur ki, bu dünyaya nisbetle ölüdür, Allah'a nisbetle diridir.

Âhir zaman fitnesinden kurtulmak için, hiç kuşku duymadan hemencecik o insân-ı kâmilin eteğine yapış.

"Rabbin gölgeyi nasıl uzattı" (25/Furkan, 45) ayeti, velilerin tasviridir. Çünkü ışığın delili, Allah güneşidir.

Bu kılavuz olmadan bu vâdide yürüme. Halîl İbrâhim Aleyhisselâm gibi "Ben batanları sevmem" (6/En'am, 76) de.

Var git, gölgenin delâletiyle güneşi bul ve padişâh Şems-i Tebrîzî'nin eteğine sarıl.

Eğer bu düğünün, bu gelin yolunu (yânî Şems-i Tebrîzî Hazretlerine giden yolu) bilmiyorsan, Hakk’ın hidâyet ışığı olan Hüsâmüddin’e sor.

(Mesnevi-i Şerif, cilt: 1, beyit nu: 410-429)

            ≈   

“Haset, (mürşide intisaba) yolda boğazını sarılırsa, bil ki hasette İblis’in azgınlığı vardır.

Çünkü İblis, hasedinden dolayı Adem’e secde etmeye utandı. Yine o İblis, hasedinden dolayı saadete karşı savaşa kalkıştı.

Manevi ilerleme yolunda hasetten daha zor ve tehlikeli bir geçit yoktur. Yoldaşı haset olmayan kimseye ne mutlu!

Bil ki bu beden, haset-evidir. Haset, (kalp de dahil) bütün ev halkına bulaşır.

Beden haset-evi olmakla beraber, Allah (bazı kulları için) o bedeni iyice temizlemiştir (bedendeki kalbi arındırmıştır).

“Beytimi (evimi) temizleyin” (Bakara, 125) âyeti, kalp temizliğini bildirir. Aslı toprak olmakla beraber, beden, (ondaki kalp sayesinde aynı zamanda) nur hazinesidir.

Sen hasetsiz olan bir zâta hile ve haset etmeye kalkarsan, bu hasedin sebebiyle gönlünde karanlıklar oluşur.

Hak erlerinin ayağı altında toprak ol (onlara karşı haset etmek değil, fevkalade tevazu göster). Sen de bizim gibi, hasedin başına toprak saç (onu ayaklar altına alıp zelil et)!”