İLİM TAHSİL ETMEK VE KENDİ HAKİKATİNİ BİLMEK

Padişahın biri, oğlunu hüner sahibi bir topluluğa teslim etmiş ve o topluluk da ona ilm-i nücum (astronomi), reml (bir çeşit falcılık), tıb ve daha başka bilgilerden öğretmişti. Çocuk son derece aptal olduğu halde, bu bilgileri tamamen öğrenip üstat oldu.

Bir gün padişah avucunda bir yüzük sakladı ve oğlunu imtihan etti: “- Gel söyle bakayım avucumda ne var?” diye sordu.

Çocuk: “- Elindeki yuvarlak, sarı, madeni ve içi boş bir şeydir” dedi.

Padişah: “- Alametlerini doğru verdin, o halde ne olduğuna da karar ver” deyince, çocuk, “- Kalbur olma gerek” cevabını verdi. Padişah, “- Aklı hayretler içinde bırakan bu kadar alameti, bilgi ve tahsil sayesinde söyledin, fakat kalburun avuç içine sığmayacağına nasıl takdir edemedin?” dedi.

Bunun gibi, zamanımızdaki alimler de ilimde kılı kırk yarıyorlar. Kendileriyle ilgili şeyleri pek iyi biliyorlar. Onlara tamamen ve bütün etrafıyla vâkıftırlar, fakat önemli olanı, herşeyden ona daha lazım bulunan kendi kendilerini, onlara her şeyden daha yakın olan  kendi benliklerini bilmiyorlar. "Bu caizdir, bu caiz değildir", "Bu helaldir , o haramdır" diye her şey hakkında hüküm verdiği halde, kendisini bilmez ki helal midir yoksa haram mıdır, caiz midir, temiz midir yoksa pis midir?

Mevlânâ, Fîhi Mâfîh, trc. M. Ülker Anbarcıoğlu, İstanbul: MEB Yayınları, 1990, s. 28-29. Ayrıca  bkz. Fîhi Mâ Fîh, trc. Ahmed Avni Konuk, s. 19-20